Mất ngủ kéo dài: Nguyên nhân, triệu chứng, tác hại & cách điều trị

I - Các nguyên nhân gây mất ngủ kéo dài

Một người được cho là mắc chứng mất ngủ kéo dài nếu như họ khó đi vào giấc ngủ hoặc ngủ không ngon, không sâu giấc tối thiểu 3 đêm mỗi tuần trong vòng từ 3 tháng trở lên. Tình trạng này có thể gặp ở nhiều lứa tuổi, và tỷ lệ gặp ở phụ nữ thường cao hơn.

Các bác sĩ cho biết, những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra chứng mất ngủ kéo dài bao gồm căng thẳng (stress), thói quen thức đêm ngủ ngày, sử dụng rượu bia và chất kích thích, ảnh hưởng của thuốc men và một số vấn đề rối loạn thần kinh.

• Căng thẳng, stress: Lý do lớn và phổ biến nhất dẫn tới mất ngủ kéo dài là do stress, căng thẳng. Đây là vấn đề rất phổ biến trong cuộc sống hiện nay, đặc biệt là ở người trẻ tuổi khi phải đối mặt với nhiều áp lực trong cuộc sống. Khi bị stress, cơ thể sẽ tiết ra hormone gây căng thẳng như cortisol hay adrenaline, những hormone này sẽ khiến trí não trở nên tỉnh táo và tập trung hơn để sẵn sàng đối phó với khó khăn. Nếu căng thẳng, stress diễn ra liên tục sẽ khiến cơ thể dần khó đi vào giấc ngủ kéo dài.
• Lịch trình ngủ không đều: Cơ thể con người có một cơ chế gọi là đồng hồ sinh học, cơ chế này giúp điều hòa chu kỳ ngủ và thức giấc. Nếu nhịp sinh học này liên tục bị thay đổi, phá vỡ sẽ dễ khiến người bệnh rơi vào trạng thái khó ngủ kéo dài. Hơn nữa, khi liên tục khó ngủ nhiều ngày sẽ khiến cơ thể bị thiếu giấc, từ đó dẫn tới nhiều trạng thái xấu như mệt mỏi, buồn ngủ ban ngày, rối loạn cảm xúc,...
• Ảnh hưởng từ rượu bia, chất kích thích: Chứng mất ngủ kéo dài do ảnh hưởng từ rượu bia, chất kích thích thường sẽ gặp khi quá lạm dụng những chất này. Một số loại chất kích thích như rượu bia có thể làm thay đổi hoặc gián đoạn các giai đoạn của giấc ngủ như REM hay nREM. Chu kỳ ngủ bị thay đổi và phá vỡ sẽ là yếu tố gây ra hiện tượng mất ngủ về lâu dài. Hoặc một số chất như thuốc lá, chất gây nghiện... sẽ khiến người dùng phụ thuộc vào chúng và có thể bị tỉnh giấc giữa đêm do cơn thèm, vì vậy làm ảnh hưởng tới chất lượng giấc ngủ.
• Tác dụng phụ của thuốc: Trong trường hợp người bệnh đang phải sử dụng theo toa thuốc điều trị bệnh khác như thuốc điều trị huyết áp, thuốc chống trầm cảm… cũng có thể là nguyên nhân dẫn tới tình trạng mất ngủ kéo dài.
• Môi trường, không gian phòng ngủ: Nếu nơi ngủ của bạn quá ồn, nhiều ánh sáng, không khí khó lưu thông, lọt khói bụi... cũng sẽ là nguyên nhân âm thầm tạo ra tình trạng không ngủ được kéo dài. Ví dụ phòng ngủ gần quán hát, quán ăn đêm hay gần đường lớn, hoặc nơi ngủ quá gần nguồn sáng được bật cả ngày lẫn đêm... Những yếu tố này không trực tiếp gây ra chứng mất ngủ kéo dài ngay, nhưng sẽ dần dần làm rối loạn nếu không được khắc phục sớm.
• Do một số bệnh lý: Đối với một số bệnh mạn tính như đau dạ dày, trào ngược dạ dày, đái tháo đường, tăng huyết áp, đau nhức xương khớp về đêm… các cơn đau tác động tiêu cực tới giấc ngủ, đặc biệt người cao tuổi phải đối mặt với nguyên nhân này là phần nhiều.
• Thiếu máu não: Khi não không được cung cấp đủ lượng máu, oxy và dưỡng chất sẽ khiến não khó hoạt động bình thường, tạo ra các vấn đề như lo lắng, stress nhiều, đau đầu, rối loạn cảm xúc, mệt mỏi... và tất cả sẽ ảnh hưởng tới giấc ngủ.

II - Những triệu chứng thường gặp khi bị mất ngủ kéo dài

Biểu hiện của chứng mất ngủ kéo dài không phải luôn giống nhau ở tất cả mọi người, tùy mức độ nặng nhẹ và thể trạng mà mỗi người sẽ gặp những triệu chứng khác nhau với mức độ cũng khác nhau. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến nhất:

• Cơn đau đầu (phổ biến): Cơ thể thường xuyên không có đủ thời gian phục hồi bằng giấc ngủ do tình trạng khó ngủ kéo dài sẽ khiến gia tăng sự căng thẳng trong các tế bào cơ, bao gồm cả phần đầu. Không những vậy lượng máu bơm tới não cũng suy giảm nên cũng gây ra các cơn đau đầu.
• Cơ thể mệt mỏi, không muốn ăn: Ngủ không ngon khiến cơ thể không được nghỉ ngơi, từ đó khó phục hồi chức năng, dẫn tới cơ thể luôn trong trạng thái uể oải, mệt mỏi.
• Mất ngủ vào buổi tối: Cụ thể là bạn khó đi vào giấc ngủ, thường xuyên thức giấc giữa đêm và khó vào lại giấc ngủ, thức từ đó đến sáng. Cảm thấy cơ thể không đủ năng lượng để hoạt động và làm việc.
• Mất ngủ vào buổi trưa: Giấc ngủ trưa khoảng 30 phút sẽ giúp bạn phục hồi và lấy lại năng lượng vào buổi chiều, tuy nhiên, với những ai đối mặt với tình trạng mất ngủ kéo dài thì việc ngủ trưa cũng khó có thể thực hiện. Điều này sẽ khiến cả ngày bạn không có sức để làm việc.
• Khó khăn trong việc tập trung: Tâm trí không được tập trung vào bất kỳ việc gì, nguy cơ đối mặt với tình trạng rối loạn tâm thần, lúc này người bệnh cần phải điều trị càng sớm càng tốt.

III - Những tác hại khi bị mất ngủ kéo dài

Ngủ là nhu cầu cơ bản và cần thiết của con người, vì thế chắc chắn rằng nếu bị khó ngủ kéo dài cũng sẽ ảnh hưởng rất nhiều tới sức khỏe thể chất cũng như tinh thần của người bệnh. Dưới đây là một số ảnh hưởng dễ thấy nhất:

• Giảm sự tập trung: Cơ thể không được ngủ đủ giấc sẽ khiến não bộ trở nên mệt mỏi, căng thẳng và gây ra cảm giác mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng. Khi cơ thể mệt mỏi như vậy thì sẽ khiến người bệnh giảm khả năng tư duy, sự tập trung, từ đó ảnh hưởng tới công việc và các hoạt động khác. Đặc biệt những người lái xe hoặc làm việc trong môi trường nguy hiểm, nếu cơ thể quá mệt sẽ tăng khả năng gặp tai nạn nguy hiểm.
• Suy giảm trí nhớ: Giấc ngủ sẽ giúp bạn lưu giữ trí nhớ, đặc biệt, có thể chuyển thông tin từ trí nhớ ngắn hạn sang trí nhớ dài hạn và lưu giữ trí nhớ một cách hiệu quả. Do đó, nếu bạn không ngủ đủ giấc thường xuyên sẽ ảnh hưởng tới quá trình lưu giữ thông tin.
• Tăng huyết áp: Việc ngủ không đủ 7 - 8 tiếng một ngày sẽ có nguy cơ đối mặt với tình trạng tăng huyết áp. Bởi những cơn stress, căng thẳng luôn là lý do hàng đầu khiến huyết áp trong cơ thể tăng cao. Ngoài ra thiếu ngủ cũng làm hệ thống thần kinh và hệ thống nội tiết khó cân bằng những yếu tố tác động tới huyết áp, ví dụ cơ thể sẽ tăng sinh cortisol (hormone căng thẳng) hoặc giảm sự nhạy cảm với insulin.
• Tăng cân & béo phì: Việc thiếu ngủ ảnh hưởng tới quá trình tăng sinh cortisol cao hơn bình thường, đây là một loại hormone gây căng thẳng và thường tạo ra cảm giác thèm ăn uống. Vì vậy nếu thường xuyên không ngủ được bạn sẽ dần sinh ra thói quen ăn đêm, thực phẩm không được chuyển hóa sẽ tích tụ lại và gây tăng cân béo phì.
• Dễ gây trầm cảm: Chứng trầm cảm và mất ngủ có mối liên hệ qua lại khá phức tạp với nhau. Người bị thiếu ngủ sẽ thường rơi vào trạng thái căng thẳng, lo lắng, lo âu... và đây đều là triệu chứng lâm sàng của bệnh trầm cảm, nếu kéo dài quá lâu có thể khiến người bệnh hoàn toàn bị trầm cảm. Ngược lại người bị trầm cảm cũng sẽ rất khó để đi vào giấc ngủ.
• Đau tim & Đột quỵ: Mất ngủ kéo dài khiến nhiều trường hợp dẫn tới các vấn đề về tim mạch và điều này làm ảnh hưởng tới tính mạng chẳng hạn như xuất hiện cơn đau tim, đột quỵ nguy hiểm. Các chuyên gia đã chỉ ra rằng, việc cơ thể bị thiếu ngủ sẽ làm ảnh hưởng tới não bộ kiểm soát hệ thống hoặc dễ gây ra tình trạng viêm khiến xuất hiện các cục máu đông.
• Ảnh hưởng khả năng sinh sản: Có nghiên cứu đã chỉ ra rằng mất ngủ tác động và làm suy giảm ham muốn tình dục, không những vậy còn ảnh hưởng tới khả năng thụ thai (có thể do cả nam hoặc nữ). Não bộ kiểm soát nhịp sinh học của cơ thể, điều tiết việc giải phóng hormone sinh sản. Nếu thường xuyên ngủ không đủ 7 tiếng một ngày có thể dẫn đến mức testosterone và các hormone giúp kích thích rụng trứng bị ảnh hưởng.

IV - Điều trị chứng mất ngủ kéo dài như thế nào?

Để thoát khỏi bệnh mất ngủ kéo dài sẽ cần một lộ trình cũng như phác đồ điều trị kết hợp nhiều phương pháp với nhau, bao gồm việc sử dụng thuốc tây y hoặc đông y và những biện pháp về tâm lý cũng như thói quen. Bạn có thể tham khảo dưới đây:

1. Liệu pháp hành vi nhận thức CBT-I

Trong quá trình thực hiện nghiên cứu, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng với liệu pháp hành vi nhận thức có thể đem lại hiệu quả hơn thuốc ngủ khi dùng thuốc ngủ để khắc phục tình trạng mất ngủ kéo dài. Phương pháp này sẽ điều hướng, giúp bạn có những thay đổi về tầm quan trọng của giấc ngủ, để từ đó tạo một thói quen ngủ tốt hơn. Thông thường, với liệu pháp CBT sẽ được áp dụng một số chiến lược sau:

• Kỹ thuật nhận thức.
• Kiểm soát kích thích.
• Hạn chế giấc ngủ.
• Kỹ thuật giúp thư giãn.

TÌM HIỂU KỸ HƠN: CBT-I: Liệu pháp nhận thức hành vi cho chứng mất ngủ

2. Sử dụng thuốc

Đối với những ai đang đối mặt với tình trạng mất ngủ sẽ có một số loại thuốc được bác sĩ kê đơn hoặc một số nhóm không kê đơn giúp khắc phục tình trạng mất ngủ triền miên. Tuy sử dụng thuốc mang lại hiệu quả, nhưng bác sĩ sẽ hạn chế để người bệnh dùng thuốc lâu dài. Vì nếu bạn lạm dụng sử dụng trong một thời gian dài có thể sẽ xảy ra một số tác dụng phụ không đáng có.

Dưới đây là một số loại thuốc điều trị tình trạng mất ngủ được sử dụng phổ biến:

• Zolpidem: Dùng để điều trị ngắn hạn tình trạng mất ngủ, trước khi dùng nên hỏi ý kiến bác sĩ.
• Eszopiclone: Dùng để điều trị tính trạng rối loạn giấc ngủ, trong đó có mất ngủ kéo dài, giúp người bệnh đi vào giấc ngủ nhanh hơn.
• Doxepin: Hầu như thuốc này được sử dụng để cải thiện vấn đề trầm cảm, rối loạn lo âu và khó ngủ. Tuy nhiên, thuốc chỉ mang lại tác dụng đối với trường hợp mất ngủ từ nhẹ đến vừa.
• Melatonin: Đây là thuốc có tác dụng gây buồn ngủ, được sử dụng để điều hòa giấc ngủ cho những ai khó ngủ, mất ngủ, ngủ không sâu giấc, từ đó hỗ trợ cải thiện tình trạng mất ngủ.

Đối với những nhóm thuốc không kê đơn, người bị mất ngủ vẫn nên thăm hỏi ý kiến của bác sĩ để tránh tác dụng không mong muốn và ảnh hưởng tới thuốc điều trị khác. Thay vào đó, người bệnh có thể sử dụng một số sản thuốc thuốc đông y, được chiết xuất từ những dược liệu tự nhiên, an toàn, lành tính trong quá trình sử dụng.

Tuy nhiên, không phải thuốc đông y nào cũng mang lại hiệu quả như mong muốn và đôi khi nếu bạn không lựa chọn đúng sản phẩm uy tín, chất lượng cao thì có nguy cơ gây hại tới sức khỏe.

Khác với đông y thông thường, đông y thế hệ 2 đã được khẳng định tại hội nghị quốc tế về thuốc thảo dược tại Seoul là không phải thuốc hỗ trợ điều trị, mà là thuốc điều trị chủ đạo, dùng được trong những trường hợp nặng.

Nhờ viên hoạt huyết Ngự y mật phương - Đông y thế hệ 2 với tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, giúp tăng cường tuần hoàn máu não và để máu vận chuyển khắp cơ thể. Điều này giúp những ai đang đối mặt với các triệu chứng như mất ngủ kéo dài, đau đầu, chóng mặt triền miên, tê bì chân tay dai dẳng… sẽ giảm hẳn và ngăn ngừa tái phát trong thời gian dài.

Kết hợp từ bài thuốc trong bộ sách Ngự y mật phương - Bộ sách chứa những bài thuốc bí truyền được các Ngự y trong Thái y viện dùng để chăm sóc sức khỏe vua chúa trong triều đình. Nay được sản xuất tại nhà máy Dược phẩm Nhất Nhất đạt chuẩn GMP - WHO, cùng với đó, là nguồn dược liệu được nuôi trồng, chăm sóc, thu hái, vận chuyển, bảo quản nằm trong kiểm soát nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn GACP, GCP, GSP. Từ đó, đem lại hiệu quả vượt trội và thậm chí vượt trội hơn cả tân dược trong nhiều trường hợp.

3. Điều chỉnh chế độ ăn uống

Thói quen ăn uống lành mạnh, khoa học là yếu tố rất cần thiết để hỗ trợ điều trị chứng mất ngủ kéo dài. Bởi thực phẩm khi nạp vào luôn đòi hỏi cơ thể phải cần có thời gian xử lý và tùy từng loại đồ ăn mà sẽ cần cường độ xử lý khác nhau. Vì vậy nếu thiết lập được một chế độ ăn uống hợp lý sẽ giúp ích rất nhiều cho việc điều trị, ví dụ:

• Tránh những đồ ăn, đồ uống có chứa chất kích thích như cafein, nicotine vào cuối ngày, đặc biệt là lúc gần giấc ngủ vì đây là những chất làm đầu óc trở nên tỉnh táo, minh mẫn hơn sẽ khiến bạn khó ngủ hoặc chất lượng giấc ngủ bị suy giảm.
• Tăng cường thêm cho cơ thể nhiều loại rau xanh, trái cây, ví dụ như một số loại thực phẩm: Mật ong, tâm sen…
• Hạn chế ăn quá no vào buổi tối vì có thể tạo áp lực lên dạ dày khiến ảnh hưởng tới dạ dày. Chính vì vậy, nếu cảm thấy đói trước khi đi ngủ thì nên ăn nhẹ, sau đó đi lại cho thức ăn tiêu bớt để dễ ngủ hơn.

4. Điều chỉnh chế độ sinh hoạt

Xây dựng đồng hồ sinh học hợp lý, tránh thức khuya để tạo nhịp sinh học phù hợp. Khi mà bạn ngủ đủ giấc và sắp xếp thời gian ngủ phù hợp thì từ đó sẽ giúp hỗ trợ cải thiện chất lượng giấc ngủ tốt hơn. Ngoài ra, hãy dành khoảng 15 - 30 phút thực hiện các kỹ thuật giúp cơ thể được thư giãn. Một vài phương pháp được hướng dẫn áp dụng bao gồm: Massage, thiền định, đọc sách, nghe nhạc…

5. Tập thể dục, thể thao

Việc vận động thể dục thể thao, giúp duy trì cân nặng hợp lý, tăng khả năng tuần hoàn máu, giúp máu lưu thông khắp cơ thể và đặc biệt là não bộ. Từ đó, giúp người bệnh cải thiện giấc ngủ, giải tỏa áp lực, căng thẳng… Tuy nhiên, không nên thực hiện vận động trước khi đi ngủ, vì như vậy sẽ khiến bạn càng trở nên khó ngủ hơn. Thông thường, các chuyên gia khuyên rằng nên rèn luyện trước khi ngủ khoảng 3 - 4 tiếng.

V - Những lưu ý để hạn chế, phòng tránh mất ngủ kéo dài

Ngoài việc sử dụng thuốc, các liệu pháp tâm lý và những thói quen hàng ngày cơ bản thì còn một số vấn đề bạn nên lưu tâm để giúp hạn chế tối đa việc bị thiếu ngủ kéo dài, bao gồm:

• Chỉ nên ngủ trưa khoảng 30 phút, không nên ngủ quá lâu.
• Không sử dụng quá lâu trước khi đi ngủ các loại thiết bị điện tử, vì ánh sáng xanh sẽ khiến bạn trở nên khó ngủ hơn.
• Tạo một không gian ngủ thoải mái, thoáng mát.
• Không nên sử dụng giường ngủ để làm bất kỳ việc gì khác ngoài ngủ và chuyện “ấy”.
• Nếu bạn đặt lưng xuống giường mà vẫn không ngủ được, thì hãy thì hãy tạo cho mình một danh sách những việc cần phải làm trước khi lên giường đi ngủ. Đây là sẽ yếu tố giúp bạn giảm bớt những suy nghĩ không đáng có sang một bên.

Tình trạng mất ngủ kéo dài sẽ gây ra những triệu chứng khó chịu kèm theo và khiến ảnh hưởng tới cuộc sống sinh hoạt. Do đó, bên cạnh việc tham khảo và tuân thủ theo các phương pháp khắc phục ở trên hãy tới cơ sở y tế để thăm khám và có hướng điều trị phù hợp.